Netcongestie: 6 vragen en antwoorden

1. Wat is netcongestie?

Er is steeds meer hernieuwbare energie in Nederland. Daarnaast gebruiken we door de energietransitie ook meer elektriciteit. Deze grote hoeveelheid opgewekte wind -en zonne-energie is niet altijd in verhouding met de vraag naar elektriciteit. Hierdoor ontstaat netcongestie. Netcongestie houdt in dat de vraag naar of het aanbod van stroom op een specifiek moment groter is dan de hoeveelheid die het stroomnet tegelijkertijd kan transporteren.

2. Wie zijn verantwoordelijk voor een goed werkend stroomnet?

Meerdere partijen zijn verantwoordelijk voor het elektriciteitsnetwerk in Nederland. Het net bestaat uit drie onderdelen: het transportnet, het distributienet en de aansluiting op gebouwen.

Transportnet

Voor het transportnet (transport en verdeling van de elektriciteit) is Tennet verantwoordelijk. Het transportnet kun je over het algemeen goed zien, want het grootste deel van het transportnet bestaat uit hoogspanningsmasten. Nederland maakt onderdeel uit van een Europees netwerk en heeft daarom verbindingen met omliggende landen. Zo zijn er via land verschillende verbindingen met Duitsland en België en via zee zijn er verbindingen met Groot Brittannië, Noorwegen en Denemarken. Het transportnet verdeelt en transporteert de stroom van de grote opwekinstallaties, zoals energiecentrales en windmolenparken, naar de distributienetten. 

Distributienet

Het distributienet verdeelt de stroom van het transportnet naar de verschillende gebruikers. Dit is de verantwoordelijkheid van de regionale netbeheerders. Dit zijn er zeven in Nederland. Het distributienet herken je aan de transformatorhuisjes. Het leidingnet ligt ondergronds en is niet zichtbaar. De spanning op het transportnet varieert van 230 Volt (0,23 kV) tot 50.000 Volt (50 kV).

Hoogspanning is vanaf 1.000 Volt. Alles onder de 1.000 Volt wordt laagspanning genoemd. Soms wordt ook nog wel de term middenspanning gebruikt. Dit zijn de  spanningen 1.000 en 25.000 Volt.

Aansluiting op gebouwen

De zeven regionale netbeheerders zijn ook verantwoordelijk voor het aansluiten van de gebouwen, zoals woningen. Die verantwoordelijkheid gaat tot en met de elektriciteitsmeter. De verdeling van de stroom in het gebouw zelf, na de meter, is de verantwoordelijkheid van de gebouweigenaar. Het stroomnetwerk levert wisselstroom via drie verschillende stroomdraden. Dit worden fasen genoemd. Oudere woningen zijn meestal aangesloten op 1-fase (230 Volt). Vanwege het grote aantal elektrische apparaten in woningen worden nieuwe woningen tegenwoordig vaak aangesloten op 3-fasen. Dit geeft een maximale spanning van 400 Volt. Wil je weten op welke fase jouw woning is aangesloten? Dit vind je terug op je energierekening.

De belangen van de zeven netbeheerders en Tennet worden behartigd door Netbeheer Nederland.

Onderstaande afbeelding legt de opbouw van het elektriciteitsnet uit.

3. Tot welke problemen leidt een overbelast stroomnet?

Het Nederlandse elektriciteitsnetwerk is één van de betrouwbaarste netwerken ter wereld is. Ondanks dat hebben we ook in Nederland met netproblemen te maken. Dit leidt tot de volgende problemen:

Druk op het net in de wijk

Steeds vaker ontstaan er problemen op het laagspanningsnet, waar huishoudens op aangesloten zijn. Wanneer je een grotere aansluiting aanvraagt kan het zijn dat je die niet eerder krijgt dan dat het net is verzwaard. Dit kan maanden duren.

Langer wachttijd op een nieuwe aansluiting bij nieuwbouw

De problemen met het elektriciteitsnet komen vooral doordat veel delen van het net vol zijn of dreigen te raken (congestie). Om overbelasting te voorkomen worden op korte termijn waarschijnlijk steeds vaker nieuwe aansluitingen op het net geweigerd. Hierdoor moeten nieuwbouwwoningen soms maanden wachten op een nieuwe aansluiting.

4. Wat merk jij ervan als de spanning op het stroomnet oploopt?

Huishoudens kunnen ook problemen ervaren. Bepaalde apparaten, zoals omvormers van zonnepanelen en laadpalen zijn beveiligd tegen te hoge spanning. Op het moment dat de spanning te hoog wordt schakelen deze apparaten automatisch uit. In de app van je zonnepanelen kun je dit duidelijk zien aan een dip in de opwek. Overbelasting kan ontstaan als er veel zonnepanelen in de straat tegelijkertijd stroom opwekken en voor een groot deel aan het net leveren. Op dat moment wordt de elektrische auto niet meer geladen en wordt er geen stroom meer opgewekt met de zonnepanelen, ook niet voor eigen gebruik. Ook kun je tijdelijk geen elektriciteit terugleveren. Hoe snel apparatuur uitschakelt is afhankelijk van de instelling van het apparaat. Omvormers schakelen ook weer automatisch in. Andere gevolgen van spanningsproblemen zijn lampen die knipperen. Dit ontstaat wanneer in de straat te veel zware apparaten gelijktijdig stroom gebruiken. Tot nu toe komt dit alleen af en toe voor en blijven de gevolgen vaak beperkt.

5. Hoe wordt netcongestie opgelost?

Zonder maatregelen worden de problemen groter en krijgen huishoudens vaker te maken met knipperende lampen en omvormers die uitvallen. Door het overvolle elektriciteitsnet kan het langer duren voordat een heel nieuwbouwproject kan worden aangesloten op het net. Hiervoor moet het net eerst uitgebreid worden. Minister Jetten kwam met een aanpak voor het probleem. In deze aanpak staat onder andere dat netbeheerders de laagspanningsnetten verzwaren en uitbreiden. Ook moet het laagspanningsnet slimmer worden benut. Opgewekte stroom en het verbruik van energie moeten beter worden afgestemd om piekbelasting (file op het net) te voorkomen.

6. Wat kun je zelf doen bij netcongestie?

Op het moment dat problemen zich regelmatig voordoen kun je dit het beste melden bij je netbeheerder. Die kan dan kijken of hij hier wat aan kan doen, bijvoorbeeld door de instellingen in de transformatorkasten of huisjes in jouw straat of wijk te wijzigen. Anders dan bij stroomstoringen, is er geen wettelijke vergoeding geregeld als het net overbelast is. Als je niet tevreden bent over de afhandeling van de melding, kun je een klacht indienen via ConsuWijzer. Verder heb je als individu helaas weinig invloed op de balans van het net in jouw wijk. Alleen wanneer jouw hele straat of wijk de zelfopgewekte stroom gelijk gebruikt bij netcongestie, kan dit een oplossing bieden.

Dit vindt Vereniging Eigen Huis

Vereniging Eigen Huis is van mening dat de capaciteitsproblemen van het elektriciteitsnet niet de verduurzaming van Nederland in de weg mag zitten. Huiseigenaren mogen niet de dupe worden van achterstallig onderhoud van het elektriciteitsnet en daarmee worden geremd in het verduurzamen van de eigen woning. De huiseigenaar moet centraal staan in de aanpak die minister Jetten presenteerde. De focus moet liggen op het concreet helpen en belonen van huiseigenaren. De vereniging vindt dat er nog onvoldoende mogelijkheden zijn voor het slim gebruiken van eigen opwek op een laagdrempelige en betaalbare manier.