Elektriciteitsnet: 5 vragen

1. Wie zijn verantwoordelijk voor een goed werkend elektriciteitsnet?

Meerdere partijen zijn verantwoordelijk voor het elektriciteitsnetwerk in Nederland. Het net bestaat uit drie onderdelen, namelijk het transportnet, het distributienet en de aansluiting op gebouwen.

Transportnet

Voor het transportnet (transport en verdeling van de elektriciteit) is Tennet verantwoordelijk. Het transportnet kun je over het algemeen goed zien, want het grootste deel van het transportnet bestaat namelijk uit hoogspanningsmasten. Nederland maakt onderdeel uit van een Europees netwerk en heeft daarom verbindingen met omliggende landen. Zo zijn er via land verschillende verbindingen met Duitsland en België en via zee zijn er verbindingen met Groot Brittannië, Noorwegen en Denemarken.

Distributienet

Het distributienet (= distributie van de stroom van het transportnet naar de verschillende gebruikers) is de verantwoordelijkheid van de regionale netbeheerders. Dit zijn er zeven in Nederland. Het distributienet herken je aan de transformatorhuisjes. Het leidingnet ligt ondergronds en is niet zichtbaar. De spanning op het transportnet varieert van 230 Volt (0,23 kV) tot 50.000 Volt (50 kV).

Hoogspanning is vanaf 1.000 Volt. Alles onder de 1.000 Volt wordt laagspanning genoemd. Soms wordt ook nog wel de term middenspanning gebruikt. Dit zijn de  spanningen 1.000 en 25.000 Volt.

Aansluiting op gebouwen

De zeven regionale netbeheerders zijn ook verantwoordelijk voor het aansluiting van de gebouwen dus ook voor de aansluiting van je woning. Die verantwoordelijkheid gaat tot en met de elektriciteitsmeter. De verdeling van de stroom in het gebouw zelf, na de meter dus, is de verantwoordelijkheid van de gebouweigenaar. Het stroomnetwerk levert wisselstroom via drie verschillende cycli. Dit worden fasen genoemd. Oudere woningen zijn meestal aangesloten op 1-fase (230 Volt). Vanwege het grote aantal elektrische apparaten in woningen worden tegenwoordig nieuwe woningen aangesloten op 3-fasen. Dit geeft een maximale spanning van 400 Volt. Wil je weten op welke fase jouw woning is aangesloten? Dit vind je terug op je energierekening.

De belangen van de zeven netbeheerders en Tennet worden behartigd door Netbeheer Nederland.

2. Welke problemen doen zich voor op het elektriciteitsnetwerk?

Voorop gesteld dat het Nederlandse elektriciteitsnetwerk één van de betrouwbaarste netwerken ter wereld is. Ondanks dat hebben we ook in Nederland met netproblemen te maken. Door de grote hoeveelheid stroom van zonnepanelen op zonnige dagen kan de spanning op het laagspanningsnet oplopen. Het net kan de stroom niet snel genoeg afvoeren en dat kan zorgen dat de spanning hoger is. 

Weigeren van nieuwe aansluitingen bij overbelasting van het net

De problemen met het elektriciteitsnet komen vooral doordat veel delen van het net vol zijn of dreigen te raken (congestie). Om overbelasting te voorkomen worden dan nieuwe aansluitingen op het net geweigerd. Dit probleem komt vooral voor op het hoogspanningsnet. Overbelasting kan zowel voorkomen aan de vraagkant als aan de aanbod zijde of allebei. Bij de vraagkant gaat het vooral over het aansluiten van grote stroomverbruikers of om hele wijken die niet meer kunnen worden aangesloten omdat de capaciteit niet toereikend is om die hoeveelheid stroom te leveren. Aan de aanbodzijde gaat het om het aansluiten van zonneweides en windmolenparken. Voor het aanvragen van subsidies moeten bedrijven eerst groen licht krijgen van de netbeheerder om te mogen aansluiten.

Overbelasting van het net in de wijk

De problemen op het hoogspanningsnet hebben netbeheerders aardig in beeld en in kaart gebracht. Overbelasting ontstaat echter ook steeds vaker op het laagspanningsnet. Het kan dan zijn dat mensen die een aanvraag doen voor een grotere aansluiting die niet eerder krijgen dan dat het net is verzwaard. Het gebeurt ook steeds vaker dat op zonnige dagen, wanneer er veel stroom wordt opgewekt in bepaalde wijken, omvormers van zonnepanelen automatisch uitschakelen. Als in een wijk veel stroom gelijktijdig wordt opgewekt kan de spanning in het elektriciteitsnet in de wijk oplopen. In plaats van 230 Volt ontstaat er een hogere spanning. Omvormers hebben een beveiliging die er voor zorgt dat als de spanning te hoog wordt de omvormer automatisch uitschakelt om overbelasting te voorkomen. Anders dan de overbelasting op het hoogspanningsnet hebben de netbeheerders de overbelasting op het laagspanningsnet nog niet goed in kaart gebracht.

Stroomuitval door werkzaamheden

Tot slot kan stroomuitval natuurlijk ook veroorzaakt worden doordat er ergens in het net letterlijk een kink in de kabel is  bijvoorbeeld door graafwerkzaamheden of andere ongelukken. Vaak kunnen dergelijke problemen snel worden opgelost door de stroom om te leiden en/of door gebruik te maken van de reserve capaciteit. Veel delen van het elektriciteitsnet zijn namelijk dubbel uitgevoerd.

Namens de overheid houdt de ACM toezicht op de naleving van de regels en stelt jaarlijks de tarieven vast voor het gebruik, onderhoud en uitbreiding van het net en de huur van de meter. Je betaalt deze kosten via de energieleverancier aan jouw netbeheerder. 

3. Wat merk jij ervan als de spanning op het elektriciteitsnet oploopt?

Normaal is de spanning 230 Volt of 400 Volt als je een 3-fase aansluiting hebt. De spanning op het net mag maximaal 10% afwijken. Dat betekent dat de netspanning kan variëren tussen 207 en 253 Volt, of bij een 3-fasen tussen 360 en 440 Volt. Het komt steeds vaker voor dat de spanning door de grote hoeveelheid zonnestroom hoger is. Bepaalde apparaten, zoals omvormers en laadpalen zijn beveiligd tegen een te hoge spanning. Op het moment dat de spanning te hoog wordt schakelen deze apparaten automatisch uit.

Gelukkig schakelen ze ook weer automatisch in, maar op dat moment wordt de auto niet meer geladen of wordt er dus geen stroom meer opgewekt met de zonnepanelen, ook niet voor eigen gebruik. Hoe snel apparatuur uitschakelt is afhankelijk van de instelling van het apparaat. De meeste staan tegenwoordig afgesteld op ongeveer 253 Volt, maar enkele omvormers zijn lager afgesteld waardoor ze ook sneller uitschakelen, ook als de maximum spanning nog niet is bereikt. Een deskundige installateur kan dit wijzigen.

4. Wat kun je doen bij netproblemen?

Op het moment dat problemen zich regelmatig voordoen kun je dit het beste melden bij je netbeheerder. Die kan dan kijken of hij hier wat aan kan doen, bijvoorbeeld door de instellingen in de transformatorkasten of huisjes in jouw straat of wijk te wijzigen. Anders dan bij stroomstoringen, is er geen wettelijke vergoeding geregeld als het net overbelast is. Als je niet tevreden bent over de afhandeling van de melding, kun je een klacht indienen via ConsuWijzer. 

Netbeheer Nederland 'Zonnepanelen en spanningsproblemen, dit kunt u doen'

5. Wat vindt Vereniging Eigen Huis?

Vereniging Eigen Huis is van mening dat de capaciteitsproblemen van het elektriciteitsnet niet de verduurzaming van Nederland in de weg mag zitten. Huiseigenaren mogen niet de dupe worden van achterstallig onderhoud van het elektriciteitsnet en daarmee worden geremd in het verduurzamen van de eigen woning. Leg het probleem niet eenzijdig neer bij huiseigenaren. Zonnepaneeleigenaren moeten duidelijkheid krijgen van de netbeheerder binnen welke redelijke termijn de problemen worden opgelost. Ook moet transparant zijn voor huiseigenaren in welke gebieden zich deze problemen op het elektriciteitsnet voordoen. Daarnaast zou gekeken moeten worden hoe huiseigenaren actief ondersteund kunnen worden bij het slimmer gebruik maken van het net. Door bijvoorbeeld het stimuleren van thuisbatterijen. Daarover zijn wij in gesprek met netbeheerders en het ministerie.