Opinie: Laat onbemiddelde huiseigenaren niet in de kou staan

Verplicht lenen voor verduurzaming gaat meer kosten dan ons lief is, vrezen Cindy van de Velde, directeur van Vereniging Eigen Huis, en Arjan Vliegenthart, directeur van budgetvoorlichter Nibud. Nederland wil verduurzamen, met als eerste stap in 2030 de aanpassing van tenminste 1,5 miljoen bestaande woningen. En iedereen moet daaraan mee kunnen doen en bijdragen. Zo’n beginsel past bij uitstek bij onze solidaire samenleving. 

Een mooi uitgangspunt dat in praktijk helaas moeilijk uitvoerbaar blijkt. Want verduurzamen kost geld en niet iedereen heeft een even dikke portemonnee. Uit berekeningen van het Nibud blijkt dat minstens 2 miljoen eigenhuisbezitters daar onvoldoende geld voor achter de hand hebben. Zij zullen geld moeten lenen via hypotheek of consumptief krediet. 

Oók laat het onderzoek zien dat minstens 104.000 huishoudens geen enkele ruimte hebben in hun budget om te kunnen investeren in verduurzaming, ook niet via een lening. Niet iedereen kán dus meedoen, ook al is de wil er wel. Behalve in een solidaire samenleving, wonen we ook in een verzorgingsstaat; we zorgen samen voor de mensen die niet mee kunnen doen. Dus zoekt de overheid naar mogelijkheden om die 104.000 financieel kwetsbare huishoudens te helpen bij het verduurzamen van hun woning – de doelstellingen uit het Klimaatakkoord moeten immers wel gehaald worden. Precies daar schuren solidariteit en rechtvaardigheid. 

Eén van de oplossingen waar het rijk aan denkt is het Warmtefonds: een pot met geld waaruit iedereen kan lenen die zijn huis wil verduurzamen. Oók als je volgens de gangbare leennormen eigenlijk niet in aanmerking komt voor een lening. Dus woon je in een wijk die van het gas af moet, dan kun je als financieel kwetsbare onder speciale, sociale voorwaarden toch geld lenen.

Opzadelen met schuld

En hier wringt het, want die minstens 104.000 huishoudens ontberen ruimte in hun budget voor welke lening dan ook. Hen opzadelen met een schuld waar ze in eerste instantie geen last van hebben omdat ze die niet (direct) hoeven af te lossen is geen goed idee. Want de schuld rust wel op dit huishouden, met alle financiële risico’s en zorgen van dien. Onderzoek wijst uit dat de impact van financiële problemen en schulden groot is, zelfs als een lening onder sociale voorwaarden is verstrekt zoals bijvoorbeeld de studielening. Studenten mogen 35 jaar over de aflossing doen, er wordt rekening gehouden met de draagkracht en na 35 jaar wordt de restschuld kwijtgescholden. 

Toch ervaart 77 procent van hen soms tot vaak zorgen als gevolg van hun schuld. Mensen met zorgen en stress nemen niet altijd de beste beslissingen en zijn slechter in staat om zichzelf te reguleren en te motiveren. Zo bekeken kan verduurzaming onze maatschappij meer kosten dan ons lief is. Toch is niet meedoen aan de verduurzaming ook geen keuze. Als er in de hele wijk geen gas meer komt, kun je je cv-ketel niet meer gebruiken. Het huis moet energiezuinig gemaakt worden en er moet worden geïnvesteerd in een alternatieve warmtebron. En dan hebben we het nog niet eens over de waardedaling van de woning omdat jouw huis als enige in de straat geen zonnepanelen en driedubbelglas heeft. Maar hoe kunnen we huiseigenaren zonder voldoende financiële middelen wel mee laten doen? In ieder geval niet door hen financieel nog kwetsbaarder te maken. Daar moeten we als maatschappij voor waken, aangezien een huishouden met schulden de samenleving al snel een ton kost aan verloren afschrijvingen en een (schuld)hulpverleningstraject.

Terug naar de tekentafel

Kwetsbare huiseigenaren een verplichte lening opdringen die hen voor langere tijd financieel klem zet en, onder het mom van sociale voorwaarden, ook langdurig in die situatie houdt, is wat Vereniging Eigen Huis en Nibud betreft een no-go. Gaat een lener namelijk meer verdienen dan zal dat voor een belangrijk deel opgaan aan de rente en de aflossing die hij met zijn lagere inkomen niet kon en ook niet hoefde te betalen. De minister moet dan ook terug naar de tekentafel om een alternatief te ontwikkelen voor deze lening uit het Warmtefonds. Voorop moet staan dat het verduurzamen van woningen niet leidt tot financiële stress en geldproblemen bij huurders en woningbezitters. Gemeentes kunnen niet aan de wijkgerichte aanpak beginnen voordat zij een duidelijk idee hebben van wat dit betekent voor de financiële situatie van hun inwoners, op de korte en de lange termijn. Dit opiniestuk stond dinsdag 13 oktober in NRC Handelsblad.

Meer informatie

• Nieuwsbericht VEH: lastenneutraal verduurzamen steeds verder uit zicht (sept 2020) 
• Nieuwsbericht: reactie VEH op onderzoek Planbureau van de Leefomgeving (PBL) 
• Meer weten over de klimaatplannen

kunnen-woningeigenaren-energie-investeringen-betalen-rapport.pdf (pdf)